Phát ngôn viên Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu xác nhận nội các của ông sẽ bỏ phiếu về thỏa thuận ngừng bắn với Hezbollah ở Lebanon vào ngày 26/11, sau khi ông "đồng ý về nguyên tắc" với kế hoạch này. Một quan chức chính phủ Lebanon cho hay thỏa thuận có thể được công bố trong 24 giờ tới.
Một số điểm chính trong lệnh ngừng bắn do Mỹ làm trung gian đã được truyền thông Israel, cho thấy hai bên dự kiến chấm dứt giao tranh ở mặt trận phía bắc Israel, sát biên giới Lebanon, trong vòng hai tháng.
Trong thời gian này, quân đội Israel sẽ rút khỏi lãnh thổ Lebanon và Hezbollah chấm dứt hiện diện vũ trang ở phía nam sông Litani, cách biên giới với Israel khoảng 29 km.
Sau khi lực lượng Israel rút đi, quân đội Lebanon sẽ triển khai hàng nghìn binh lính phối hợp với lực lượng giám sát của Liên Hợp Quốc để quản lý khu vực này.
Người lính cắm cờ Israel trên xe tăng trong cuộc tập trận quân sự gần biên giới Lebanon hồi tháng 10/2023. Ảnh: Reuters
Theo kênh truyền hình Channel 12 của Israel, Tel Aviv không có ý định lập vùng đệm bên trong Lebanon, tương tự vùng an ninh mà nước này đã thiết lập từ năm 1982 đến 2000. Sau khi thỏa thuận ngừng bắn được công bố, quân đội Israel sẽ rút toàn bộ lực lượng về sau đường biên giới được quốc tế công nhận giữa nước này và Lebanon.
Ngoài ra, người dân Lebanon sẽ được phép trở về nhà tại các làng mạc và thị trấn miền nam mà họ đã phải sơ tán trước đó.
Channel 12 cho biết chính phủ Lebanon cam kết giám sát mọi hoạt động mua bán và sản xuất vũ khí trong nước để đảm bảo không loại khí tài nào đến được tay lực lượng Hezbollah.
Trong nhiều năm qua, Hezbollah bị cáo buộc nhập lậu một lượng lớn vũ khí từ Iran và thành lập các nhà máy sản xuất tên lửa, rocket quy mô lớn trên lãnh thổ Lebanon, nơi nhóm này là lực lượng có ảnh hưởng rất lớn về chính trị và quân sự.
Các quan chức cho biết Israel còn yêu cầu Lebanon phải cung cấp thêm đảm bảo rằng toàn bộ vũ khí của Hezbollah sẽ được chuyển khỏi khu vực biên giới phía nam nước này, nhằm đề phòng nguy cơ nhóm vũ trang mở cuộc đột kích vào miền bắc Israel, tương tự đòn tấn công bất ngờ của Hamas hồi cuối năm ngoái.
Một điểm then chốt gây tranh cãi trong các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn là yêu cầu của Israel về quyền tự do hành động trong trường hợp Hezbollah vi phạm thỏa thuận.
Giới chức Israel đã tuyên bố sẽ không đồng ý với một thỏa thuận ngừng bắn nếu không có quy định về việc họ được quyền tấn công vào lãnh thổ Lebanon nếu tin rằng Hezbollah đang vi phạm các điều khoản.
Các quan chức Lebanon cho biết việc đồng ý với một thỏa thuận như vậy sẽ vi phạm chủ quyền nước này. Thủ lĩnh Hezbollah Naim Kassem nói họ sẽ không chấp nhận nếu thỏa thuận "không chấm dứt hoàn toàn và toàn diện hành động xâm chiếm" cũng như "không bảo vệ được chủ quyền của Lebanon".
Theo dự thảo thỏa thuận gần nhất, để giải quyết bất đồng này, Mỹ sẽ soạn thảo một phụ lục, đảm bảo rằng Israel có quyền hành động bất cứ khi nào phát hiện "mối đe dọa cận kề" từ Lebanon. Mỹ cũng gợi ý rằng sẽ tốt hơn nếu Israel có thể giải quyết mối đe dọa trên lãnh thổ Syria, thay vì Lebanon.
Israel khẳng định sẽ hành động chống lại hiện diện của Hezbollah ở miền nam Lebanon khi cần thiết, trực tiếp hoặc bằng cách thông báo cho quân đội Lebanon thông qua Mỹ.
Theo truyền thông địa phương, thỏa thuận cuối cùng đã nhất trí rằng Mỹ sẽ dẫn đầu ủy ban quốc tế giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn Israel - Hezbollah. Pháp cũng sẽ tham gia vào ủy ban này.
Lebanon và Israel trước đây bất đồng quan điểm về việc quốc gia nào sẽ tham gia ủy ban quốc tế giám sát việc thực hiện thỏa thuận ngừng bắn cũng như Nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Nghị quyết 1701 được thông qua vào năm 2006 nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài một tháng giữa Israel và Hezbollah. Nó cũng yêu cầu Hezbollah giải giáp và rút lui về phía bắc sông Litani, nhưng chưa bao giờ được thực hiện đầy đủ.
Israel đã phản đối Pháp tham gia ủy ban, trong bối cảnh quan hệ giữa Tel Aviv và Paris ngày càng căng thẳng. Tổng thống Emmanuel Macron từng bày tỏ đoàn kết với Israel sau vụ tấn công ngày 7/10 năm ngoái, nhưng dần tăng cường chỉ trích chiến dịch của Tel Aviv ở Gaza kể từ đó.
Channel 12 cho hay đặc phái viên Mỹ Amos Hochstein đã nói rõ với Israel rằng sẽ không có thỏa thuận nào nếu Pháp không trở thành thành viên của ủy ban giám sát quốc tế.
Lebanon từng phản đối Anh tham gia vào ủy ban, tuy nhiên, chưa rõ liệu các quan chức Lebanon có từ bỏ lập trường phản đối của họ sau khi Israel nhượng bộ yêu cầu liên quan đến Pháp hay không.
Khói lửa bùng lên từ cuộc không kích của Israel vào khu dân cư Tayouneh, thủ đô Beirut, Lebanon, ngày 25/11. Ảnh: AP
Cũng chưa rõ ủy ban sẽ làm thế nào để giám sát thỏa thuận ngừng bắn một cách hiệu quả hơn. Sau khi Nghị quyết 1701 năm 2006 được thông qua, Hezbollah chưa bao giờ chấm dứt hiện diện ở miền nam Lebanon, trong khi Lebanon cho biết Israel thường xuyên vi phạm không phận của mình.
Theo Channel 12, gần như tất cả thành viên nội các và lãnh đạo cơ quan quốc phòng đều nhất trí với thỏa thuận ngừng bắn trong cuộc tham vấn an ninh đêm 24/11 do Thủ tướng Benjamin Netanyahu chủ trì. Tại cuộc họp, ông Netanyahu cho biết ông tin lệnh ngừng bắn sẽ khiến Hamas bị cô lập ở Gaza và làm tăng khả năng đạt được thỏa thuận con tin.
Hezbollah bắt đầu nã tên lửa vào Israel từ ngày 8/10/2023, một ngày sau cuộc tấn công của Hamas vào miền nam Israel khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng và 251 người bị bắt làm con tin.
Từ đó đến nay, Hezbollah thường xuyên bày tỏ đoàn kết với Hamas bằng các cuộc tập kích vào Israel và tuyên bố họ sẽ chỉ chấm dứt các hành động thù địch khi chiến sự ở Gaza kết thúc.
Tuy nhiên, Israel bắt đầu điều bộ binh vào miền nam Lebanon hôm 1/10 như một phần của chiến dịch tăng cường gây áp lực với Hezbollah. Họ cũng hạ sát nhiều lãnh đạo cấp cao Hezbollah, trong đó có thủ lĩnh Hassan Nasrallah.
Mục tiêu chính của Israel ở mặt trận Lebanon là đẩy Hezbollah lùi sâu khỏi biên giới và tạo điều kiện an toàn cho hàng chục nghìn người dân phải sơ tán trở về nhà.
Vị trí Israel và Lebanon. Đồ họa: RANE
Dù vậy, chính phủ sẽ không kêu gọi những người dân miền bắc đã di tản trở về ngay lập tức khi thỏa thuận ngừng bắn dự kiến với Hezbollah có hiệu lực, kênh truyền hình Kan đưa tin.
Theo đó, Israel muốn đảm bảo tình hình dọc biên giới hoàn toàn ổn định trước khi thông báo cho người dân họ có thể trở về nhà an toàn. Điều này có thể mất vài tuần đến vài tháng.
Vũ Hoàng (Theo Times of Israel, AFP, Reuters)