Khoảng một giờ sau khi băng qua biên giới tiểu bang New South Wales và Queensland, dọc cao tốc New England, cảnh vật bên đường tẻ nhạt, đơn điệu. Bỗng xuất hiện một tấm biển màu trắng và vàng, với chữ đen có ghi câu hỏi "Mùa sinh sản của thỏ là lúc nào?". Ở trên câu hỏi này, dòng chữ "Vùng Mệt Mỏi" (Fatigue Zone) được ghi to và rõ ràng, báo hiệu cho tài xế biết đoạn đường phía trước có thể khiến tài xế mệt mỏi, mất tập trung vì đường dài, ít cảnh vật.
Bảng câu hỏi và câu trả lời tại tại cao tốc New England, Australia. Ảnh: The Guardian
Khi tài xế thấy được bảng này, cũng có nghĩa họ đã bắt đầu "tham gia" trò đố vui bên đường - giải pháp mà cơ quản quản lý đưa ra để tăng sự tập trung của tài xế, nhất là trên những đoạn đường dài giữa các tiểu bang, nhằm giảm thiểu tai nạn giao thông một cách thụ động.
Khoảng vài km sau câu hỏi sẽ là câu trả lời. Đáp án cho câu hỏi về mùa sinh sản của thỏ là: cả năm. Sau đó, biển báo khác lại xuất hiện với thông điệp "Tiếp tục trả lời các câu hỏi đố vui đi, nó có thể cứu mạng bạn".
David Thompson, tài xế xe tải tại Queensland cho biết đã thấy tất cả các câu hỏi này trên đường đi: "Đó giống như phiên bản nằm dọc đường của chương trình Ai là triệu phú. Ở đây không có tiền thưởng nhưng lại giúp bạn tỉnh táo và hạn chế tai nạn. Tôi nghĩ nó đáng giá hơn triệu đô đấy".
Các câu hỏi giúp tài xế biết thêm kiến thức mới, và được thay đổi định kỳ. Ảnh: Guardian
Thompson nói rằng các câu hỏi trên biển báo cũng có thể giúp cho người dân Queensland biết thêm kiến thức về vấn đề nào đấy. "Rất nhiều thứ tôi biết được qua câu hỏi bên đường mà không xuất hiện trong trường học. Biết thêm kiến thức tất nhiên là luôn tốt hơn việc không biết gì", anh nói.
Daryl Dickenson, một tài xế xe tải ở Brisbane, đã biết hết toàn bộ câu trả lời của những câu hỏi: "Ngay cả khi tôi biết chính xác câu trả lời là gì vì đã nhìn thấy hàng trăm lần, tôi vẫn luôn trông ngóng khi lái xe đến các tấm bảng, nó như một công cụ chống lại sự mệt mỏi khi lái xe đường dài. Tôi hy vọng các câu hỏi sẽ được thay đổi thường xuyên hơn".
Mỗi câu hỏi và câu trả lời trên bảng được dán trên một tấm nhôm, khóa bằng ổ khóa nhỏ. Điều này có nghĩa các câu hỏi có thể được thay mới. Các câu hỏi thiên về văn hóa, khí hậu, địa lý hoặc địa danh của địa phương.
Giáo sư Narelle Haworth từ Trung tâm Nghiên cứu Tai nạn và An toàn Đường bộ Queensland, nói với Guardian rằng câu đố ven đường là biện pháp ít tốn kém nhằm đối phó với tình trạng tài xế mệt mỏi khi lái xe đường dài, đơn điệu. Bà cho biết mục tiêu này phù hợp với nghiên cứu về an toàn đường bộ, nhưng chưa có nghiên cứu nào phân tích cụ thể tác động của các câu đố ven đường.
"Thực hiện một việc lặp lại, nhàm chán mà không có nhiều sự kích thích về các giác quan, ví dụ như lái xe đường dài, có thể khiến tài xế mất cảnh giác. Tôi không muốn nghĩ rằng tài xế sẽ sử dụng smartphone để tra cứu câu trả lời khi lái xe. Thay vào đó, các câu hỏi là cơ hội để mở đầu cuộc trò chuyện giữa hành khách và tài xế, ngay cả khi ai cũng biết câu trả lời", bà Haworth nói.
Bảng khuyến khích tài xế tiếp tục chơi giải đố để tăng sự tập trung. Ảnh: Junkhost
Cơ quan vận tải và đường bộ Queensland Transport and Main Roads (TMR) cho biết các biển báo đố vui đã được lắp đặt trên các xa lộ của tiểu bang kể từ năm 2012 để giúp các lái xe luôn tỉnh táo bằng cách giữ cho tâm trí luôn hoạt động, với các câu hỏi được thay luân phiên. Một báo cáo của TMR cho biết sự mệt mỏi và mất tập trung gây ra 10% trong số 265 ca tử vong trên đường bộ của Queensland vào 2023.
Hiện tượng buồn ngủ, mệt mỏi khi lái xe đường dài được các nhà khoa học gọi với cái tên "Thôi miên cao tốc", lần đầu được đề cập bởi giáo sư Griffith Wynne Williams vào năm 1963. Các nghiên cứu chỉ ra rằng những chặng đường dài, không có cảnh vật, không có điểm thu vị để thu hút mắt tài xế, ít ngã rẽ sẽ khiến tài xế dễ bị thôi miên cao tốc, cho dù tài xế đã ngủ đủ và nhiều kinh nghiệm.
Hồ Tân