Khi chịu giương cờ trắng với thông báo giải nghệ hồi tháng 10, Nadal thừa nhận thất bại trước "đối thủ" đã hành hạ bản thân, không chỉ trong những năm gần đây mà suốt hai thập kỷ qua. Anh không thể thắng cuộc chiến đó nữa.
Nadal từng miêu tả sự chuẩn bị thể chất cho một trận đấu hoặc một giải đấu của anh mang phong cách "sẵn sàng hy sinh trên sân". Nói cách khác, cơ thể Nadal luôn bật chế độ hiệu suất tối đa trong từng pha bóng cho đến khi tình huống kết thúc. Anh làm vậy từ khoảnh khắc bước ra sân quần vợt lần đầu tiên cách đây 20 năm.
Và khi trận đấu cuối cùng đến, Nadal nói rằng anh đã nghỉ ngơi đủ và đảm bảo sức khỏe thi đấu. David Ferrer, đội trưởng tuyển Davis Cup Tây Ban Nha, cũng khẳng định chẳng có lý do gì không để "Vua đất nện" ra sân. Nhưng Rafa thất bại, và đành ngậm ngùi thừa nhận sau trận thua Botic van de Zandschulp: "Tôi chẳng còn gì cả. Đến chấn thương cũng chẳng có".
Nadal đánh thuận tay ở trận gặp Van de Zandschulp tại tứ kết Davis Cup, trên sân Jose Maria Martin Carpena, Malaga, Tây Ban Nha. Ảnh: DC
Chẳng có gì khác, trừ việc thời gian đã khiến Nadal chậm và yếu đi. "Tôi đã trải qua nhiều vấn đề", anh nói về quyết định giải nghệ. "Tôi không còn cơ hội đặt bản thân vào vị thế cạnh tranh giống như xưa. Cơ thể tôi giờ không cho phép điều đó xảy ra".
Nadal thực sự cố gắng và tìm mọi cách để trở lại. Trong bốn tháng, anh chơi 16 trận trên sân đất nện. Nhưng như anh nói, cái kết đẹp chỉ có trong phim Hollywood, và mọi nỗ lực chẳng thể giúp anh đi nốt đoạn đường cuối một cách ưng ý.
Đằng sau di sản đồ sộ của Nadal là sự thật đau lòng không thể chối bỏ: mọi thứ đúng ra phải dừng lại sớm hơn nhiều. Vết rạn xương sườn tại Indian Wells 2022 đã ảnh hưởng tới Nadal. Song đó chỉ là chuyện nhỏ, xuất hiện 18 năm sau một vấn đề lớn hơn, trầm trọng hơn vốn đã nảy sinh ngay từ thời điểm Nadal vào nghề. Nhiều lúc, vấn đề này tưởng như đã hủy hoại toàn bộ sự nghiệp của anh.
Nadal khóc khi đấu giải cuối sự nghiệp.
Vấn đề nằm ở bàn chân. Luôn luôn là vậy. Năm 18 tuổi, Nadal được bác sĩ nói rằng anh có trục trặc cực lớn với mẩu xương nhỏ ở bàn chân trái. Tay vợt trẻ Tây Ban Nha cùng đội ngũ y tế dành nhiều thời gian theo dõi, phân tích vấn đề, trước khi cơn đau thực sự trở nên nghiêm trọng vào tháng 10/2005, sau khi Nadal vô địch Madrid Mở rộng. Khi anh trở lại thi đấu sau hai tuần dưỡng thương, cơn đau cũng trở lại, công việc chữa trị lại được tiếp tục. Trước đó ở mùa giải 2004, Nadal lỡ Pháp Mở rộng với chẩn đoán tổn thương mắt cá. Đây cũng là nguyên nhân khiến anh không thể tranh tài ở Wimbledon và Olympic cùng năm.
Hơn một năm rưỡi sau, bác sĩ phát hiện Nadal mắc hội chứng Muller-Weiss hiếm gặp. Bệnh lý ở bàn chân này xảy ra do xương phát triển không đúng cách. Gilbert Versier, cựu trưởng khoa chỉnh hình bệnh viện Vincennes ở Pháp, phân tích với tờ L’Equipe: "Hội chứng này thường ảnh hưởng đến người có bàn chân bẹt. Đó là do bẩm sinh. Những người mất độ cong bàn chân dễ mắc loại bệnh lý này hơn. Nadal là trường hợp như vậy. Về cơ bản, căn bệnh khiến xương chậu bị bẹt và có thể dẫn tới hoại tử".
Các bác sĩ nhận định, vấn đề này làm suy yếu chuỗi vận động của cơ thể và khiến Nadal dễ bị tổn thương hơn ở phần thân dưới, đặc biệt với những môn thể thao có nhịp độ nghỉ rồi chơi liên tục thay đổi như quần vợt. Nhiều chuyên gia tin rằng Nadal nên giải nghệ để đảm bảo sức khỏe. Ông Sebastian, bố của Nadal, muốn con trai bỏ quần vợt, chuyển sang golf.
Nadal cứu bóng trong một trận đấu tại Roland Garros 2022. Ảnh: RG
Nadal, dĩ nhiên, vô cùng suy sụp: "Tôi cảm thấy cuộc đời tôi như bị cắt đi phân nửa", anh viết trong cuốn tự truyện. Trong vài tuần lễ, Nadal chỉ quẩn quanh bên gia đình tại quê nhà Mallorca. Bác Toni, HLV lâu năm, lặng lẽ nhìn cháu trai đánh bóng vu vơ trên sân. Giải pháp cho bệnh lý bàn chân của Nadal là đi đôi giày "thửa" riêng. Anh chỉ có thể thi đấu với đôi giày riêng biệt, được thiết kế nhằm phân bổ cường độ và mức độ chịu lực từ cơ thể sang phần xương khoẻ hơn của bàn chân.
Nhưng thứ giúp Nadal cũng làm hại chính anh. Đôi giày đặc biệt làm thay đổi việc tán lực tự nhiên của cơ thể, dẫn đến những bộ phận khác chịu ảnh hưởng. Với Nadal, đó là gối và lưng. Đây là hai vị trí phải "gánh" đỡ những tác động tiêu cực phát sinh từ bàn chân của Nadal. Cộng thêm phong cách thi đấu quật cường, không ngơi nghỉ với nền tảng thể chất chưa từng thấy trong lịch sử, Rafa sở hữu sự nghiệp rực rỡ nhưng cũng đầy đau đớn.
Hình ảnh Nadal với chiếc áo ba lỗ sát nách, lộ rõ cơ bắp trông thật mạnh mẽ, song ẩn chứa bên trong lại là âm thanh kêu cứu của xương cốt. Chính Nadal cũng nghĩ rằng anh phải rất may mắn mới có thể thi đấu đến 30 tuổi.
Sau cùng, Nadal vượt cột mốc đó những tám năm. Bù lại, cơ thể anh đang chịu hình phạt. Trong hơn 20 năm sự nghiệp, Nadal vắng mặt hơn tá Grand Slam vì chấn thương, thậm chí có hai lần rút lui giữa chừng. Cùng khoảng thời gian, Novak Djokovic chỉ hụt ba grand Slam, trong đó hai giải tay vợt Serbia không tham dự do từ chối tiêm vắc-xin phòng Covid-19.
Kể từ khi lên chuyên nghiệp, Nadal có thể tham dự tối đa 83 Grand Slam. Anh lỡ 14 giải do những chấn thương khác nhau. Trong số 69 sự kiện tham dự, Rafa vô địch 22 lần. Với Djokovic, Nole chơi 76 giải, vắng mặt ba sự kiện và giành 24 Grand Slam.
Về phía Nadal, làng quần vợt có lúc đã loại anh khỏi cuộc chơi năm 2009. Sau trận thua Robin Soderling tại Roland Garros, Nadal đánh giao hữu với Stan Wawrinka. Kết thúc trận đấu, Rafa từng nói với bác Toni anh không thể cúi xuống nhặt bóng. Chủ nhân sáu danh hiệu Grand Slam khi đó quyết định không đến Wimbledon vì vấn đề đầu gối. Nhiều người đã nghĩ đó là dấu chấm hết cho sự nghiệp của Rafa. Trả lời phỏng vấn tờ Guardian, một số nhà khoa học thể thao tại Anh đánh giá đầu gối của Nadal (23 tuổi) giống một người đã 33 tuổi.
Nadal (áo hồng) trong trận thua Soderling ở vòng bốn Roland Garros 2009. Ảnh: RG
Ba năm sau, Nadal xuất hiện ở Grand Slam trên mặt sân cỏ, nhưng thua sốc Lukas Rosol. Rafa dành quãng thời gian còn lại của năm 2012 để phục hồi chấn thương rách gân đầu gối trái. Trong 12 năm tiếp theo, sự nghiệp của Nadal gắn liền với việc lựa chọn giải đấu phù hợp, đặc biệt trên mặt sân cứng – nơi gây ra nhiều áp lực nhất lên xương khớp của anh. Sau đó vai trái Nadal bắt đầu đau nhức, trong khi bàn chân định mệnh vẫn cứ gây phiền toái. Chấn thương dần "phát ban" khắp cơ thể Nadal như bệnh dịch...
Kết quả, ở Pháp Mở rộng 2016, chấn thương cổ tay khiến Nadal rời giải sau khi đã thắng hai trận. Với quần vợt, cổ tay gặp trục trặc có thể phá huỷ sự nghiệp. Tay vợt có thể điều chỉnh lối chơi nếu đầu gối có vấn đề, nhưng sẽ rất khó, nếu như không muốn nói là không thể, đánh bóng chất lượng với cái cổ tay bị tổn thương. Sự thật này càng đúng hơn với một người dành cả đời thực hiện những cú đánh với độ xoáy khủng khiếp hơn bất kỳ ai như Nadal. Bất chấp điều đó, anh từ chối đầu hàng.
"Nadal là tay vợt mạnh mẽ nhất về ý chí chiến đấu mà tôi từng thấy. Không chỉ trong quần vợt đâu, mà so với tất cả các VĐV ở những môn thể thao khác nữa", cựu tay vợt Feliciano Lopez ca ngợi người bạn, người đồng hương trong một lần trả lời báo chí tháng trước. Lopez còn đặt Nadal cao hơn so với Michael Jordan và Tiger Woods, khi xét đến yếu tố tái xuất và thành công. Sau năm 2016, Nadal giành thêm tám Grand Slam nữa.
Nadal được chăm sóc khi chấn thương ở Australia Mở rộng 2018. Ảnh: AO
Hơn 20 năm kể từ khi bắt đầu chơi chuyên nghiệp ở tuổi 14, Nadal vẫn thúc đẩy bản thân trong từng đường bóng, như cái cách anh tăng tốc trên vạch cuối sân rồi đánh thuận tay ở vòng hai Australia Mở rộng 2023 gặp Mackenzie McDonald. Tinh thần vẫn vẹn nguyên, nhưng thể chất thì không. Ngôn ngữ cơ thể cho thấy Nadal nén chịu cơn đau bên hông trái. Anh chậm dần, hơi khuỵu xuống và hướng ánh mắt lên khu vực đội của mình đang ngồi trên khán đài.
Khoảnh khắc đó, Rafa biết rằng ngày treo vợt đã đến. Anh cố thêm một set nữa. Nadal hầu như đứng im thi đấu, buộc McDonald phải chơi nghiêm túc để giành lấy chiến thắng, thay vì chờ đối thủ bỏ cuộc.
Tương tự những chấn thương khác tìm đến bởi bệnh lý bàn chân, vấn đề ở hông của Nadal là hậu quả từ việc tích tụ các di chứng và tổn thương trên cơ thể trong thời gian dài. Mọi thứ không thể cứu vãn sau năm 2022 – mùa giải đỉnh cao cuối cùng của Nadal.
Năm đó, Nadal rạn xương sườn nhưng vẫn thắng Carlos Alcaraz để đăng quang tại Indian Wells Masters. Dự Pháp Mở rộng, anh kìm nén cơn đau từ bàn chân trái trong mỗi trận đấu, rồi rời Paris với chiếc cúp cùng đôi nạng. Đến Wimbledon, Nadal bị rách cơ ở vòng tứ kết gặp Taylor Fritz. Dù thắng, Rafa đành chấp nhận rút lui tại trận bán kết gặp Nick Kyrgios. Nadal sau đó thua Frances Tiafoe ở Mỹ Mở rộng, rồi thất bại trước McDonald tại Melbourne.
Năm tháng kế tiếp, Nadal nhất quyết không phẫu thuật, trước khi miễn cưỡng chấp nhận điều không thể tránh khỏi. Anh trở lại trong năm nay, nhưng chỉ còn là cái bóng của chính mình. Những bài kiểm tra ở mùa đất nện cho ra kết quả tiêu cực. Trên mặt sân sở trường – nơi Nadal là người vĩ đại nhất mọi thời đại, anh chật vật trên mọi phương diện, từ di chuyển đến cú quả. Thước đo màu bụi đỏ chỉ ra sự thật phũ phàng với cơ thể tàn tạ của Nadal.
Trong video thông báo giã từ sự nghiệp thi đấu, Nadal nói rằng hai năm gần đây anh đã chịu nhiều đau đớn và khó khăn. Rafa đề cập đến 24 tháng qua, còn ai cũng hiểu cơ thể anh đã bị giằng xé hơn 20 năm rồi.
Rafael Nadal – sự vĩ đại trong hình hài con người.
Vy Anh